Μπέρτολ Μπρεχτ "Ο σπιούνος"
«Όταν ήρθαν να πάρουν»
Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν κομμουνιστής
Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν τσιγγάνος.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν Εβραίος.
Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει .
( Από τα Ποιήματα του Μπέρτολ Μπρεχτ)
Χριστόφορος Μηλιώνης "Δικαιοσύνη"
Χριστόφορος Μηλιώνης «Δικαιοσύνη»
Φύλλο
εργασίας
1.
Ποιος είναι ο ρόλος της πρώτης
παραγράφου του διηγήματος;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2.
Οι πολεμιστές του ΄40 σήμερα:
βασιστείτε στα δεδομένα του κειμένου για να τους περιγράψτε.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3.
Ποια φαινόμενα αλλοτρίωσης
παρουσιάζονται από το συγγραφέα;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4.
Ο ρόλος του συγγραφέα ως φορέα
πατροπαράδοτων αξιών.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
5.
Ποια προσωπικά βιώματα χρησιμοποιεί
ο συγγραφέας για να δομήσει το διήγημά του;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6.
Ποιο είναι το μήνυμα που θέλει να
περάσει ο συγγραφέας μέσα από το κείμενο;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
7.
Να παρατηρήσετε τους αφηγηματικούς
τρόπους που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να μετατοπίζεται στο χρόνο και τον
τόπο.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Αναρωτιέμαι...
Σήμερα είναι η γιορτή της μητέρας. Ίσως να ήταν πιο ταιριαστό να γράψω κάτι σχετικό μ'αυτή τη γιορτή για να εγκαινιάσω αυτή στήλη, την προσφορά της Ελληνίδας μάνας ανά τους αιώνες, ας πούμε, όπως πολλοί άλλοι έκαναν στα social media, ήδη από τις προηγούμενες μέρες. Επειδή όμως, εκτός από μάνα είμαι και εκπαιδευτικός ("τίποτε το σπέσιαλ, το καταπληκτικό" δηλαδή, όπως έλεγε και η Μαίρη Παναγιωταρά στο ομώνυμο τραγούδι)μου φάνηκε ότι δεν μπορούσα να αντισταθώ άλλο στη ματαιοδοξία που διακατέχει όλους όσοι συμμετέχουμε στα social media να αναρτούμε την άποψή μας (που σε άλλες εποχές δε θα δημοσίευε κανένα ΜΜΕ, γιατί ίσως και να μην είχε βαρύνουσα σημασία) ή να "διαμαρτυρόμαστε" για τα θέματα που μας ενδιαφέρουν κοινοποιώντας απόψεις τρίτων "που τα γράφουν καλύτερα από μας", αντί να είμαστε στο δρόμο. Ίσως και να ζούμε μια νέα εποχή όσο αφορά στους τρόπους διαμαρτυρίας: ο καθένας μόνος του να αγωνιά για το πόσα like θα συγκεντρώσει η ανάρτησή του...
Ο λόγος, επομένως, για την απεργία των καθηγητών μέσα στην περίοδο των εξετάσεων. Εδώ και τριάντα και χρόνια ο καιρός που "τα παιδιά γράφουν" είναι ιερός και απαραβίαστος. Θα θυμάστε τα κείμενα της Έλενας Ακρίτα για τις πανελλήνιες, που αντανακλούσαν τόσο περιγραφικά το άγχος της ελληνικής οικογένειας που είχε παιδί στην Γ'Λυκείου(μάλλον θα τα είχε γράψει όταν το δικό της παιδί διαγωνιζόταν, γιατί στην παρούσα φάση δε φαίνεται να ευαισθητοποιείται). Αυτό σημαίνει ότι οι καθηγητές δε "νομιμοποιούνται"από την Ελληνική Οικογένεια να απεργήσουν μέσα στις εξετάσεις γιατί "παίζουν με το άγχος των μαθητών". Λες και οι καθηγητές είναι από άλλο πλανήτη και δε ζουν σ'αυτή τη χώρα, δεν έρχονται σε επαφή περισότερες ώρες με τα παιδιά απ'ότι ίσως οι γονείς τους (αφού το δημόσιο σχολείο μετατρέπεται εσκεμμένα σε χώρο φύλαξης και όχι μάθησης τα τελευταία χρόνια) και δεν αισθάνονται την αγωνία του κάθε μαθητή στις εξετάσεις. Είναι απλά κάποιοι "τεμπέληδες", "κακομοίριδες", "αισχροί" και "ανάγλητοι" άνθρωποι, για να παραθέσω μόνο κάποια από τα επίθετα που κυκλοφορούν αυτές τις μέρες σε πηχιαίους τίτλους στα μήντια, και θα "ξεβρωμίσει ο τόπος" αν επιστρατευτούν και απομακρυνθούν .
Αυτοί "οι τεμπέληδες" είναι οι ίδιοι που η Ελληνική Οικογένεια τα τελευταία τριάντα χρόνια φρόντισε να τους στείλει στο πανεπιστήμιο, να τους βοηθήσει να μάθουν ξένες γλώσσες (περισσότερες από μία), να προχωρήσουν σε μεταπτυχιακό,σε διδακτορικό, σε δεύτερο πτυχίο, να τους στηρίξει στη δοκιμασία του ΑΣΕΠ (γιατί, γνωστό τοις πάσι, το πτυχίο από μόνο του δεν εξασφαλίζει το διορισμό ως εκπαιδευτικού), να προωθεί ακόμα και σήμερα τους νεώτερους να γίνουν εκπαιδευτικοί για να βρουν ΙΣΩΣ μια δουλειά (χωρίς άλλο χαρακτηρισμό η τελευταία). Αυτοί οι καθηγητές, πάνω στους οποίους έχει επενδυθεί μεγάλο μέρος των εισοδημάτων της Ελληνικής Οικογένειας,είναι αυτοί που διδάσκουν στα ελληνικά σχολεία τα "παιδιά μας που έχουν άγχος για τις εξετάσεις" και εδώ και δύο-τρεις μέρες έγιναν κατάπτιστοι και βορά της μηντιακής και κοινωνικής κατακραυγής, επειδή διεκδικούν ένα καλύτερο αύριο γι'αυτά τα παιδιά. Αλλά σε μια γενικότερη κουλτούρα εκβιασμού που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, η φωνή τους αυτή ακούγεται μόνο σε περίπτωση που κυρήξουν απεργία στην περίοδο των εξετάσεων. Η καθημερινή κραυγή αγωνίας που αρθρώνουν μέσα στις κακότεχνες σχολικές αίθουσες, χάνεται από τα παράθυρα που μπάζουν...
Προσωπικά όμως,( και αυτός είναι ο βαθύτερος λόγος γραφής αυτής της ανάρτησης) θεωρώ ότι ο κλάδος "σέρνεται" σε απεργία. Μια απεργία που εκβίασε η ίδια η κυβέρνηση ανακοινώνοντας τα νέα μέτρα την Παρασκευή πριν κλείσουν τα σχολεία για τις διακοπές του Πάσχα και με τη συνήθη τακτική του "πιάνω στον ύπνο " τους εκαπιδευτικούς που γιόρταζαν την Ανάσταση ανά την ύπαιθρο. Η ΟΛΜΕ πήρε την απόφαση που δικαιολογεί την ύπαρξή της, χωρίς να υπάρχει διάχυτη αυτή η αίσθηση και η αναγκαιότητα στην εκπαιδευτική κοινότητα: αν ρωτούσε κάποιος τους περισσότερους εκπαιδευτικούς πριν το Πάσχα για απεργία στις πανελλήνιες λόγω της επιβολής υποχρεωτικής μετακίνησης σε περίπτωση μη συμπλήρωσης ωραρίου, νομίζω ότι οι περισσότεροι θα πρότειναν άλλους τρόπους αντίδρασης (μια "διαμαρτυρία" μέσω social media ίσως-sic) και όχι την απεργία στις εξετάσεις. Κι αυτό γιατί βιώνουμε την κοινωνική απαξίωση καθημερινά (πολύ μάλλον την τελευταία διετία που η ανθρωποφαγία έγινε εντονότερη και οι καθηγητές είναι από αυτούς που έχουν δουλειά) και κανείς μας δε θα ήθελε να στρέψει την κοινωνία εναντίον μας , ειδικά με το ζήτημα-"ταμπού" της απεργίας στις εξετάσεις. Η ΟΛΜΕ έπαιξε το παιχνίδι της κυβέρνησης ή εμπαίχτηκε από αυτή; Μάλλον ρητορικό το ερώτημα για τους περισσότερους από εμάς. Οι συνδικαλιστές δε θα είχαν λόγο ύπαρξης αν δεν κήρυτταν την απεργία. Δε θα μπορούσαν να πείσουν πλέον και τους ελάχιστους εναπομείναντες που πιστεύουν ότι εργάζονται για τα συμφέροντα του κλάδου. Ποιος μπορεί να πει τώρα ότι η ΟΛΜΕ δεν έκανε κάτι; Φάνηκε όμως ότι δεν είχε σχέδιο Β (plan B, κατά το ελληνικότερο) στην περίπτωση της καθόλα αντιδημοκρατικής-πλην δημοφιλούς απ΄ ό,τι φαίνεται τακτικής- της επιστράτευσης που διαφαίνονταν στον ορίζοντα.
Να απεργήσουμε ,τότε, όλοι μαζί. Δεν είναι δυνατόν να απολυθούν 86 χιλ. καθηγητές! Θα πέσει η κυβέρνηση. Ίσως να είναι η μόνη ευκαιρία που έχουμε ως γενιά να κάνουμε το χρέος μας. Για να δικαιολογήσουμε κι εμείς την ύπαρξή μας και να μπορούμε να διδάσκουμε χωρίς φόβο στην τάξη κοιτώντας τους μαθητές στα μάτια . Δίνοντάς τους παράδειγμα αγώνων. Ίσως να είναι η ευκαιρία για την αρχή ενός κοινωνικού κινήματος που ονειρεύονται και επιζητούν κάποιοι. Αν δε μιλήσουμε τώρα εμείς, δε θα ξαναμιλήσει κανείς ποτέ.
Η "διαμαρτυρία" από τα social media ακούγεται εύκολη. Μπορεί σήμερα να είμαστε όλοι ξεσηκωμένοι, γιατί μας πνίγει το δίκαιο. Πάντα μας έπνιγε, αλλά πού να το βρει κανείς "στον ψεύτη και άδικο ντουνιά"! Ξέρουμε ότι η ζωή είναι εξ ορισμού άδικη. Ποιος όμως, θα αδικήσει το διακίωμα έστω και ενός συναδέλφου που θα κρατάει το "φύλλο πορείας" από αύριο και θα κρέμεται η απόλυση πάνω από το κεφάλι του και για τους δικούς του προσωπικούς και σεβαστούς λόγους να ψηφίσει κατά της απεργίας; Και ίσως να είναι αυτοί περισσότεροι από ένας, ίσως να είναι η πλειοψηφία που δεν είναι ματαιόδοξη να δημοσιεύει την άποψή της στο διαδίκτυο. Ίσως να είανι απλώς καχύποπτοι με τις προθέσεις της συνδικαλιστικής ηγεσίας. Ή να είναι απλώς ψηφοφόροι των κυβερνόντων κομμάτων (μην τους αγνοούμε).
Αναρωτιέμαι πώς μπορεί να χτιστεί μια ελάχιστη ιδέα αλληλεγγύης στον κλάδο μας μέσα σε μια-δυο μέρες, τη στιγμή που ζούμε σκηνές απείρου διχασμού μέσα στους συλλόγους μας. Αναρωτιέμαι πώς μπορεί να εδραιωθεί ένα κοινωνικο κίνημα όταν δεν έχουμε πρωτοστατήσει ως κλάδος σε ακομμάτιστες μαζικές διαμαρτυρίες όπως γίνεται σχεδόν κάθε τόσο στην Ισπανία και την Πορτογαλία για περικοπές δαπανών για την παιδεία. Πότε "φανήκαμε" όλοι μαζί να υπερασπίζουμε ένα στόχο, πέρα από τα στενά συμφέροντα του κλάδου; Μπορεί να τα έχουμε κάνει όλα αυτά και να τα αγνοώ εγώ (γιατί προτιμώ τα social media ως μέσο "διαμαρτυρίας").
Οι καταστάσεις κρίσεων μας φέρνουν στα όριά μας. Είναι οριακές. Καλό είναι αυτό, γιατί μαθαίνουμε. Προχωράμε . Ωριμάζουμε. Αλίμονό μας αν δεν υπήρχαν και οι κρίσεις! Ως μια τέτοια ευκαιρία ας δούμε και αυτή την οριακή κατάσταση που περνάει ο κλάδος μας τώρα. Γιατί ισορροπούμε σε τεντωμένο σκοινί ανάμεσα στο να δώσουμε νέα πνοή στην εκπαιδευτική κοινότητα και στο να καταβαραθρώσουμε την ήδη γκρεμισμένη αξιοπρέπεια και ύπαρξη της δημόσιας εκαπαίδευσης.
Ως σκεπτικίστρια όμως,πιστεύω ότι υπάρχει μεγάλη απόσταση από τα λόγια στην πράξη. Κλείνω με μια φράση του Νομπελίστα Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου (από τον οποίο σαγηνεύομαι τελευταία): "Δεν είμαι εγώ απαισιόδοξος. Ο κόσμος είναι πολύ χάλια!"
Αυτοί "οι τεμπέληδες" είναι οι ίδιοι που η Ελληνική Οικογένεια τα τελευταία τριάντα χρόνια φρόντισε να τους στείλει στο πανεπιστήμιο, να τους βοηθήσει να μάθουν ξένες γλώσσες (περισσότερες από μία), να προχωρήσουν σε μεταπτυχιακό,σε διδακτορικό, σε δεύτερο πτυχίο, να τους στηρίξει στη δοκιμασία του ΑΣΕΠ (γιατί, γνωστό τοις πάσι, το πτυχίο από μόνο του δεν εξασφαλίζει το διορισμό ως εκπαιδευτικού), να προωθεί ακόμα και σήμερα τους νεώτερους να γίνουν εκπαιδευτικοί για να βρουν ΙΣΩΣ μια δουλειά (χωρίς άλλο χαρακτηρισμό η τελευταία). Αυτοί οι καθηγητές, πάνω στους οποίους έχει επενδυθεί μεγάλο μέρος των εισοδημάτων της Ελληνικής Οικογένειας,είναι αυτοί που διδάσκουν στα ελληνικά σχολεία τα "παιδιά μας που έχουν άγχος για τις εξετάσεις" και εδώ και δύο-τρεις μέρες έγιναν κατάπτιστοι και βορά της μηντιακής και κοινωνικής κατακραυγής, επειδή διεκδικούν ένα καλύτερο αύριο γι'αυτά τα παιδιά. Αλλά σε μια γενικότερη κουλτούρα εκβιασμού που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, η φωνή τους αυτή ακούγεται μόνο σε περίπτωση που κυρήξουν απεργία στην περίοδο των εξετάσεων. Η καθημερινή κραυγή αγωνίας που αρθρώνουν μέσα στις κακότεχνες σχολικές αίθουσες, χάνεται από τα παράθυρα που μπάζουν...
| Η κραυγή, έργο του Νορβηγού εξπρεσιονιστή Ε. Μούνκ, 1910 |
Προσωπικά όμως,( και αυτός είναι ο βαθύτερος λόγος γραφής αυτής της ανάρτησης) θεωρώ ότι ο κλάδος "σέρνεται" σε απεργία. Μια απεργία που εκβίασε η ίδια η κυβέρνηση ανακοινώνοντας τα νέα μέτρα την Παρασκευή πριν κλείσουν τα σχολεία για τις διακοπές του Πάσχα και με τη συνήθη τακτική του "πιάνω στον ύπνο " τους εκαπιδευτικούς που γιόρταζαν την Ανάσταση ανά την ύπαιθρο. Η ΟΛΜΕ πήρε την απόφαση που δικαιολογεί την ύπαρξή της, χωρίς να υπάρχει διάχυτη αυτή η αίσθηση και η αναγκαιότητα στην εκπαιδευτική κοινότητα: αν ρωτούσε κάποιος τους περισσότερους εκπαιδευτικούς πριν το Πάσχα για απεργία στις πανελλήνιες λόγω της επιβολής υποχρεωτικής μετακίνησης σε περίπτωση μη συμπλήρωσης ωραρίου, νομίζω ότι οι περισσότεροι θα πρότειναν άλλους τρόπους αντίδρασης (μια "διαμαρτυρία" μέσω social media ίσως-sic) και όχι την απεργία στις εξετάσεις. Κι αυτό γιατί βιώνουμε την κοινωνική απαξίωση καθημερινά (πολύ μάλλον την τελευταία διετία που η ανθρωποφαγία έγινε εντονότερη και οι καθηγητές είναι από αυτούς που έχουν δουλειά) και κανείς μας δε θα ήθελε να στρέψει την κοινωνία εναντίον μας , ειδικά με το ζήτημα-"ταμπού" της απεργίας στις εξετάσεις. Η ΟΛΜΕ έπαιξε το παιχνίδι της κυβέρνησης ή εμπαίχτηκε από αυτή; Μάλλον ρητορικό το ερώτημα για τους περισσότερους από εμάς. Οι συνδικαλιστές δε θα είχαν λόγο ύπαρξης αν δεν κήρυτταν την απεργία. Δε θα μπορούσαν να πείσουν πλέον και τους ελάχιστους εναπομείναντες που πιστεύουν ότι εργάζονται για τα συμφέροντα του κλάδου. Ποιος μπορεί να πει τώρα ότι η ΟΛΜΕ δεν έκανε κάτι; Φάνηκε όμως ότι δεν είχε σχέδιο Β (plan B, κατά το ελληνικότερο) στην περίπτωση της καθόλα αντιδημοκρατικής-πλην δημοφιλούς απ΄ ό,τι φαίνεται τακτικής- της επιστράτευσης που διαφαίνονταν στον ορίζοντα.
Να απεργήσουμε ,τότε, όλοι μαζί. Δεν είναι δυνατόν να απολυθούν 86 χιλ. καθηγητές! Θα πέσει η κυβέρνηση. Ίσως να είναι η μόνη ευκαιρία που έχουμε ως γενιά να κάνουμε το χρέος μας. Για να δικαιολογήσουμε κι εμείς την ύπαρξή μας και να μπορούμε να διδάσκουμε χωρίς φόβο στην τάξη κοιτώντας τους μαθητές στα μάτια . Δίνοντάς τους παράδειγμα αγώνων. Ίσως να είναι η ευκαιρία για την αρχή ενός κοινωνικού κινήματος που ονειρεύονται και επιζητούν κάποιοι. Αν δε μιλήσουμε τώρα εμείς, δε θα ξαναμιλήσει κανείς ποτέ.
Η "διαμαρτυρία" από τα social media ακούγεται εύκολη. Μπορεί σήμερα να είμαστε όλοι ξεσηκωμένοι, γιατί μας πνίγει το δίκαιο. Πάντα μας έπνιγε, αλλά πού να το βρει κανείς "στον ψεύτη και άδικο ντουνιά"! Ξέρουμε ότι η ζωή είναι εξ ορισμού άδικη. Ποιος όμως, θα αδικήσει το διακίωμα έστω και ενός συναδέλφου που θα κρατάει το "φύλλο πορείας" από αύριο και θα κρέμεται η απόλυση πάνω από το κεφάλι του και για τους δικούς του προσωπικούς και σεβαστούς λόγους να ψηφίσει κατά της απεργίας; Και ίσως να είναι αυτοί περισσότεροι από ένας, ίσως να είναι η πλειοψηφία που δεν είναι ματαιόδοξη να δημοσιεύει την άποψή της στο διαδίκτυο. Ίσως να είανι απλώς καχύποπτοι με τις προθέσεις της συνδικαλιστικής ηγεσίας. Ή να είναι απλώς ψηφοφόροι των κυβερνόντων κομμάτων (μην τους αγνοούμε).
Αναρωτιέμαι πώς μπορεί να χτιστεί μια ελάχιστη ιδέα αλληλεγγύης στον κλάδο μας μέσα σε μια-δυο μέρες, τη στιγμή που ζούμε σκηνές απείρου διχασμού μέσα στους συλλόγους μας. Αναρωτιέμαι πώς μπορεί να εδραιωθεί ένα κοινωνικο κίνημα όταν δεν έχουμε πρωτοστατήσει ως κλάδος σε ακομμάτιστες μαζικές διαμαρτυρίες όπως γίνεται σχεδόν κάθε τόσο στην Ισπανία και την Πορτογαλία για περικοπές δαπανών για την παιδεία. Πότε "φανήκαμε" όλοι μαζί να υπερασπίζουμε ένα στόχο, πέρα από τα στενά συμφέροντα του κλάδου; Μπορεί να τα έχουμε κάνει όλα αυτά και να τα αγνοώ εγώ (γιατί προτιμώ τα social media ως μέσο "διαμαρτυρίας").
Οι καταστάσεις κρίσεων μας φέρνουν στα όριά μας. Είναι οριακές. Καλό είναι αυτό, γιατί μαθαίνουμε. Προχωράμε . Ωριμάζουμε. Αλίμονό μας αν δεν υπήρχαν και οι κρίσεις! Ως μια τέτοια ευκαιρία ας δούμε και αυτή την οριακή κατάσταση που περνάει ο κλάδος μας τώρα. Γιατί ισορροπούμε σε τεντωμένο σκοινί ανάμεσα στο να δώσουμε νέα πνοή στην εκπαιδευτική κοινότητα και στο να καταβαραθρώσουμε την ήδη γκρεμισμένη αξιοπρέπεια και ύπαρξη της δημόσιας εκαπαίδευσης.
Ως σκεπτικίστρια όμως,πιστεύω ότι υπάρχει μεγάλη απόσταση από τα λόγια στην πράξη. Κλείνω με μια φράση του Νομπελίστα Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου (από τον οποίο σαγηνεύομαι τελευταία): "Δεν είμαι εγώ απαισιόδοξος. Ο κόσμος είναι πολύ χάλια!"
Οδυσσέας Ελύτης "Το Άξιον Εστί " Σχόλια
- Γενικά για το έργο
Το Άξιον Εστί γράφτηκε το 1959 και είναι ένα συνθετικό ποίημα. Βασίζεται πάνω στη βυζαντινή λειτουργική παράδοση. Χωρίζεται σε τρία μέρη: « Η Γένεσις».
« Τα Πάθη», «Το Δοξαστικό». Το πρώτο μέρος έχει ως θεματικό κέντρο τη
δημιουργία του κόσμου και τη θέση του στη συνείδηση του ποιητή. Το δεύτερο
αναφέρεται στα πάθη του ποιητή και του ελληνισμού κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο
και την Κατοχή και στο τρίτο κυριαρχεί η Ελλάδα( φύση, θρησκεία-ιδιαίτερη
αναφορά στην Παναγία-, ποιητής). Η
αφήγηση γίνεται σε α΄ πρόσωπο:
άλλοτε είναι ο ποιητής και άλλοτε ο Έλληνας που αφηγείται. Στο ποίημα γίνεται
προσπάθεια να ταυτιστεί η μοίρα του
ποιητή με τη μοίρα της Ελλάδας, που και οι δυο πασχίζουν για την ελευθερία.
Η γλώσσα του ΄Αξιον Εστί περιέχει
στοιχεία από τον Όμηρο ως το Μακρυγιάννη και από το Βυζάντιο ως το Σολωμό. Ο
Ελύτης, όμως, προχώρησε και στον εμπλουτισμό της με νέες λέξεις και συνέβαλε
στην ανανέωσή της (γενικά της νεοελληνικής).
- Το απόσπασμα: Τα Πάθη, Άσμα η
Το θέμα του αποσπάσματος είναι η απόγνωση του ποιητή για τα δεινά του
ελληνικού λαού στην Κατοχή, για τις εκτελέσεις των αντιστασιακών, την πείνα και
την αναμενόμενη επιδείνωση της κατάστασης.
Πρώτη ενότητα: Ο ποιητής αναζητά
διέξοδο και τη βρίσκει στο παράθυρο, απ΄όπου κοιτάζει το χιονισμένο τοπίο
(πρόκειται για το χειμώνα του 1941-42, οπότε πέθαναν από την πείνα πολλοί
Έλληνες). Η αναφώνηση «Αδελφοί μου» και ο μέλλοντας « θα τ΄ατιμάσουν» δίνουν προφητικό τόνο στην πρώτη στροφή: τα
δέντρα θα μετατραπούν σε αγχόνες για τους Έλληνες αγωνιστές.
Δεύτερη ενότητα: Η υπερρεαλιστική εικόνα «Δάγκωσα
τη μέρα και δεν έσταξε ούτε σταγόνα
πράσινο αίμα» δηλώνει ότι η χαρά της ζωής και οι χυμοί της έχουν στεγνώσει
και έχουν δώσει τη θέση τους στο θάνατο. Δεν
υπάρχει ελπίδα: το σκοτάδι κυριαρχεί. Ακόμα και ο ήλιος, σύμβολο της ζωής
και της ελευθερίας, οδηγεί στο θάνατο ( «Κι
η αχτίδα του ήλιου γίνηκεν, ιδέστε / ο μίτος του Θανάτου!»).
Τρίτη
ενότητα: Κυριαρχεί η εικόνα των μαυροφορεμένων γυναικών, που αντί να αντλούν νερό από
τα πηγάδια για να προσφέρουν στα παιδιά τους(«στ΄
αηδόνια των αγγέλων») βγάζουν μέσα από τα πηγάδια τα νεκρά κορμιά των
αδικοσκοτωμένων συμπατριωτών τους. Υπάρχει αντίθεση
του ευτυχισμένου παρελθόντος με το τραγικό παρόν.
Τέταρτη ενότητα: Ο ποιητής εκφράζει την οργή του λαού του («άχτι»)
για τα δεινά που προξένησε η Κατοχή (πείνα, θάνατος , ερήμωση πόλεων). Υπάρχει
ελπίδα στην Αντίσταση που με
προκηρύξεις και συνθήματα στους τοίχους συντηρεί το αισιόδοξο φρόνημα του λαού.
Πέμπτη ενότητα: Το σκοτάδι σκεπάζει τα πάντα και την ψυχή του ποιητή. Δίνεται ξανά προφητικός τόνος για το μέλλον( «μαύρες ώρες φτάνουν»). Παρόλαυτα η
απαισιοδοξία δεν είναι απόλυτη, αφού οι ίδιοι οι κατακτητές («τέρατα») δηλητηριάζονται από το θάνατο
που υπάρχει μέσα τους.(«οι χαρές μιάνει /
τα σπλάχνα των τεράτων»).
Έκτη ενότητα: Επανέρχεται το τοπίο του θανάτου. Η στροφή
αποτελείται από δύο στίχους της πρώτης και έξι της δεύτερης στροφής: η κυριαρχία του θανάτου είναι απόλυτη.
Τεχνική: Το ποίημα συνδυάζει στοιχεία της παραδοσιακής ποίησης( στερεή δομή των
στροφών που συνδέονται και νοηματικά μεταξύ τους) και της σύγχρονης ποίησης ( υπερρεαλιστικές εικόνες, απουσία στίξης).
Υπάρχει μουσικότητα: το απόσπασμα
έχει τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε κάθε στίχο με τον ύμνο « Αι γενεαί πάσαι» της
Μ. Παρασκευής.
Ύφος-Γλώσσα: Ο λόγος
είναι πλούσιος. Το ύφος είναι μεγαλοπρεπές και σοβαρό , θυμίζει έντονα
θρησκευτικό κείμενο.
Ηλίας Βενέζης "Το Νούμερο 31328"
Το έργο:
Έργο-Ντοκουμέντο. Αποδίδονται οι εμπειρίες του συγγραφέα στα τάγματα εργασίας.
Ο ίδιος ο συγγραφέας θέλει το βιβλίο του να αποτελέσει μια διαμαρτυρία εναντίον
του πολέμου. «Τίποτα δεν υπάρχει πιο βαθύ
και πιο ιερό από ένα σώμα που βασανίζεται», «Δε γίνεσαι συγγραφέας αν δεν το
πληρώσεις ακριβά με τη ζωή σου», «Είμαι ευγνώμων στη Μοίρα μου», λέει ο
ίδιος για το έργο του. Στο έργο βλέπουμε την προσπάθεια του ανθρώπου να νικήσει
το θάνατο και να επιβιώσει.
Το θέμα του αποσπάσματος: Τα δεινά των Ελλήνων αιχμαλώτων στα τάγματα εργασίας και η
αμοιβαία προσέγγιση ανθρωπιάς ανάμεσα σ’ αυτούς και τους φρουρούς κάτω από την
απάνθρωπη συμπεριφορά των βαθμοφόρων. Επιμέρους θέματα που εξετάζονται στο απόσπασμα
Οι μαφαζάδες και ο «σκληρός τοίχος»: Οι αιχμάλωτοι πρέπει να μισούν τους φρουρούς,
γιατί είναι αντίπαλοι, υπέφεραν πολλά δεινά από αυτούς = σκληρός τοίχος.
Η επιτροπή και το μαστίγωμα:
Οι Τούρκοι παρουσιάζονται αμαθείς και απολίτιστοι ενώ αντίθετα οι Έλληνες φαίνονται πιο έξυπνοι, προηγμένοι
πολιτιστικά και πιο έμπειροι. Η
δραματική ένταση στη σκηνή του μαστιγώματος εκφράζεται με: α) δραματικό
ενεστώτα, β) ασύνδετα σχήματα, γ) μεταφορές, δ) παρομοιώσεις, ε) επαναλήψεις,
στ) ειρωνεία, ζ) κοφτό λόγο, η)
ρεαλισμό.
Η αλληλεγγύη των αιχμαλώτων στο φρουρό : ομαδική πράξη συμπόνιας, ανθρωπιάς.
Οι Έλληνες εξυψώνονται ηθικά σ’ αυτό το σημείο, ενώ οι μαφαζάδες φαίνονται
δειλοί.
Η κοινή μοίρα αιχμαλώτων και μαφαζάδων:
-
Τιμωρούνται
με μαστίγωμα και οι μεν και οι δε με την ίδια σκληρότητα μπροστά σε όλο το
στρατόπεδο.
-
Ένα
είδος ποινής για τους μαφαζάδες ήταν να δουλεύουν με τους αιχμαλώτους =
εξίσωση.
-
Έχουν
και οι δύο βάσανα και ζουν με τις ίδιες στερήσεις.
-
Νιώθουν
ότι τους δένει γενικά κοινή δυστυχία, για την οποία επικαλούνται την ευσπλαχνία
του Θεού.
-
Ζουν
με τον τρόμο των Τούρκων αξιωματικών και των Ελλήνων τσαουσάδων.
-
Νιώθουν
έντονα τη στέρηση της πατρίδας τους και τη νοσταλγία.
Η σταδιακή προσέγγιση των δύο ομάδων:
Η πορεία είναι η
εξής: α) Αρχικά υπάρχει αντιπάθεια και μίσος από τους
αιχμαλώτους. Ωστόσο οι μαφαζάδες είναι αμαθείς και άξεστοι και νιώθουν την
ανάγκη να πλησιάσουν τους αιχμαλώτους.
γ) Η δυστυχία τους είναι κοινή: μαστιγώνονται και αιμορραγούν. Οι αιχμάλωτοι παρηγορούν το μαφαζά
που μαστίγωσε παρά τη θέλησή του.
δ) Αποφασιστικό βήμα για την προσέγγιση
κάνουν οι αιχμάλωτοι με την παράτολμη
και δυναμική επέμβαση των αιχμαλώτων για τη σωτηρία του μαφαζά: τον βλέπουν
ως άνθρωπο που απειλείται η ζωή του.
ε) Ύστερα η προσέγγιση γίνεται πλήρης: η παρέα στους αιχμαλώτους - δεν τους αποκαλούν «σκλάβους» - τους φέρονται φιλικά - χαλαρή επιτήρηση στην εργασία τους - δίνουν εντολές σε φιλικό τόνο - στα διαλείμματα τρώνε με τους
αιχμαλώτους και κουβεντιάζουν Ασυνείδητα («χωρίς να το καταλάβουμε…») -
Ο σκληρός τοίχος πέφτει και
οι άνθρωποι του στρατοπέδου χωρίζονται σε
σκληρούς βαθμοφόρους και σε καταπιεσμένους αιχμαλώτους και μαφαζάδες.
Ο τουρκικός στρατός: α) οι ανώτεροι
ασκούν εξουσία στους κατώτερους ανεξέλεγκτα και τους συμπεριφέρονται σαν
απόλυτοι άρχοντες, β) οι στρατιώτες δεν έχουν στοιχειώδη δικαιώματα και είναι
αδιανόητο να εκφράσουν αιτήματα, γ) επιβάλλονται απάνθρωπες ποινές και
φριχτά βασανιστήρια τα οποία εκτελούνται μπροστά σε όλους για
παραδειγματισμό, δ) οι βαθμοφόροι χρησιμοποιούν τους στρατιώτες για προσωπικές
εξυπηρετήσεις, ε) στους στρατιώτες δίνεται καθημερινό επίδομα που πολλές φορές το
κλέβουν οι αξιωματικοί.
Συναισθήματα:
Αναγνώστης: συμπόνια, οίκτος για τους αιχμαλώτους
και τους μαφαζάδες / αγανάκτηση, απέχθεια, οργή, μίσος για τους Τούρκους
βαθμοφόρους και τους Έλληνες αξιωματικούς.
Πρωταγωνιστές: νοσταλγία,
μίσος, απελπισία και φόβος των μαφαζάδων, οίκτος και αγωνία όσων
παρακολουθούσαν το μαστίγωμα, συμπόνια αιχμαλώτων και μαφαζάδων, τρόμος που
ενέπνεαν οι βαθμοφόροι.
Στόχος συγγραφέα:
Παρουσιάζει την τραγωδία των Ελλήνων αιχμαλώτων και την αμοιβαία
προσέγγιση ανθρωπιάς. Καταγγέλλει τη βία
του πολέμου, την έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη οντότητα. Εξαίρει την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά.
Γλώσσα: Φροντισμένη. Πολλές τουρκικές λέξεις
= αυθεντική μαρτυρία, κατάσταση
στρατοπέδου. Η σύνταξη απλή, ο λόγος
κοφτός και παραστατικός. Γίνεται χρήση όλων των σημείων στίξης. Το ύφος είναι γλαφυρό, παραστατικό
(διάλογος).
Αφήγηση: Γραμμική= τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη
σειρά που έγιναν. Ο αφηγητής αφηγείται σε α’ πληθυντικό, συμμετέχει στα δρώμενα
(= προσωπική μαρτυρία). Η εστίαση είναι
εσωτερική και ο αφηγητής
δραματοποιημένος. Ο τρόπος αφήγησης είναι ο μεικτός = αφήγηση + διάλογος.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)