Δευτέρα 12 Σεπτεμβρίου 2011

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Γ. Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ο αι. 2. Τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος

Τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος

View more presentations from Vassiliki Yiannou



ΠΗΓΕΣ


Αντλώντας στοιχεία από τα παραθέματα που ακολουθούν και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να προσδιορίσετε τους παράγοντες που συντέλεσαν στην ανάπτυξη του ελληνικού εργατικού κινήματος κατά τον 20ο αι.

ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Η Θεσσαλονίκη ήταν η πιο ανεπτυγμένη βιομηχανικά πόλη των οθωμανικών Βαλκανίων και μετά το 1908 ένα ρωμαλέο εργατικό κίνημα εμφανίστηκε εκρηκτικά στο προσκήνιο, με ηγέτες κυρίως Εβραίους και Βούλγαρους διανοούμενους. Τέθηκε επικεφαλής των πολυπληθών εργαζομένων της πόλης και έγινε μέσα σε σύντομο διάστημα τόσο δραστήριο και τόσο μαχητικό, ώστε κατέληξε να αποτελεί την κύρια πολιτική ενασχόληση των νέων κυρίων της πόλης, οι οποίοι -όπως και οι υπόλοιποι ξαφνιασμένοι κάτοικοι- έπρεπε τώρα να εξομοιωθούν με το θέαμα των συνδικαλιστικών πορειών, των καταλήψεων, των λοκάουτ[1] και των παρελάσεων[…] Τα γεγονότα έδειξαν να δικαιώνουν την προσέγγιση του Μπεναρόγια. Ο κύκλος του, από Εβραίους εργάτες κυρίως, αρχικά συναντιόταν πάνω από μια αλβανική ταβέρνα και είχε μέλη τριάντα αγωνιστές. Η επιρροή του, όμως, στην πόλη γρήγορα αυξήθηκε, μετά την ογκώδη εργατική διαδήλωση της Πρωτομαγιάς του 1909. Όταν η οθωμανική κυβέρνηση δήλωσε ότι σχεδίαζε να περιορίσει το δικαίωμα της απεργίας και να πατάξει τη συνδικαλιστική δράση, το κίνημα φούντωσε. Εκείνο το καλοκαίρι η ένωση του Μπεναρόγια οργάνωσε μια «μεγάλη διεθνή εργατική έκθεση» στους κήπους του Μπεχτσινάρ[2] και πούλησε χιλιάδες εισιτήρια, με σκοπό να μαζέψει χρήματα για μια εφημερίδα που κυκλοφόρησε σε τουρκική, ελληνική, βουλγαρική και εβραιοϊσπανική έκδοση στις 15 Αυγούστου[…] Τώρα πια η ομάδα είχε όνομα: Ομοσπονδία (Φεντερασιόν) Εργατικής Αλληλεγγύης.


(Mark MazaowerΘεσσαλονίκη, Πόλη των Φαντασμάτων. Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι και Εβραίοι, 1430-1950, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2006, σελ.343-347)


Αποτέλεσμα εικόνας για Μπεναρόγια
Ο Αβραάμ Μπεναρόγια
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Αβραάμ Μπεναρόγια υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές μορφές του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος. Γεννημένος στο Βιδίνιο της Βουλγαρίας το 1887, βρέθηκε στην πολυεθνική Θεσσαλονίκη το 1908 και υπήρξε πρωτεργάτης στην ίδρυση και καθοδηγητής της πιο μαζικής πολιτικής οργάνωσης στη Μακεδονία, της Φεντερασιόν. Ο Μπεναρόγια διαμορφώθηκε ιδεολογικά από την επαφή του με το βουλγαρικό σοσιαλιστικό κίνημα, αλλά ανέπτυξε τα οργανωτικά και ηγετικά του χαρακτηριστικά μέσα στην πολυπληθή ισραηλιτική κοινότητα της Θεσσαλονίκης. Το ιστορικό πλαίσιο ήταν η επανάσταση των Νεότουρκων και η προσωρινή τους υποστήριξη στο εργατικό κίνημα, το ξέσπασμα ενός πρωτόφαντου απεργιακού κύματος το 1908 σε όλη τη Μακεδονία, αλλά ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη, όπου η πλειονότητα του προλεταριάτου αποτελούνταν από ισραηλίτες εργάτες. Ο Μπεναρόγια ίδρυσε την ίδια χρονιά μια λέσχη με στόχο τη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών στους ισραηλιτικής εθνότητας εργάτες της Θεσσαλονίκης, τον Σεφαραδίτικο[3] Κύκλο Σοσιαλιστικών Σπουδών. Σε λίγους μήνες η λέσχη συγκέντρωσε εκατοντάδες μέλη και τον Απρίλιο του 1909 μετατράπηκε σε πολιτική οργάνωση (με γραμματέα τον Μπεναρόγια) με το όνομα Εργατικός Σύνδεσμος Θεσσαλονίκης
(Βάσιας Τσοκόπουλος, Εφημερίδα  «Το Βήμα» (31/12/2010)

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ
Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις πάντως κατά τη διάρκεια του (Α’ Παγκοσμίου) πολέμου είχαν μεγάλη προσέλευση. Παρά ταύτα οι εργάτες ορισμένων κλάδων παρέμειναν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1920 ανοργάνωτοι. Τα στηρίγματα του συνδικαλιστικού κινήματος ήταν προπάντων οι καπνεργάτες, συνδικαλισμένοι κατά 90% περίπου, και οι εργάτες των συγκοινωνιών. Στο Πρώτο Πανελλήνιο Εργατικό Συνέδριο που συνήλθε στην Αθήνα και τον Πειραιά από την 21η μέχρι την 28η Οκτωβρίου 1918, 200 συνδικαλιστικές οργανώσεις με 60-75.000 μέλη, εκπροσωπούμενες από 252 συνέδρους, ενώθηκαν στη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ), η οποία, παρά τις αδυναμίες της, μπορούσε να ασκήσει πίεση υπέρ των συμφερόντων των μελών της.
(HGunnarΤα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936, τομ. Β’, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2006, σελ 977)
Αποτέλεσμα εικόνας για ΓΣΕΕ








Αντλώντας πληροφορίες από το παράθεμα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να σχολιάσετε την κατάσταση του εργατικού κινήματος  στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αι. και να δώσετε τα αίτια της καθυστέρησής του.

        Η ανάπτυξη της βιομηχανίας και της βιοτεχνίας που σκιαγραφείται εδώ δεν επέδρασε στην ιστορία των κομμάτων, όπως θα περίμενε κανείς αρχικά: εργατικές οργανώσεις που ιδρύονταν σε τοπικό επίπεδο δεν έπαιζαν κανένα πραγματικό ρόλο. Ο λόγος δεν πρέπει να αναζητηθεί μόνο (ούτε κυρίως) στο μικρό αριθμό εργατών και στη μικρή τους συμμετοχή στο συνολικό αριθμό των βιοποριστικά εργαζομένων (…), αλλά στο μέγεθος των εργοστασίων: κυριαρχούσαν παντού μικρές επιχειρήσεις. (…) Από τους 19.592 εργάτες του έτους 1861 οι μεγάλες ατμοκίνητες βιομηχανικές μονάδες απασχολούσαν κατά πάσα πιθανότητα μόνο το μικρότερο μέρος, γιατί το 1875 ακόμη εργαζόταν μόνο 7.342 άτομα σε εργοστάσια αυτού του είδους.
     Σε όλα αυτά τα χρόνια δε δημιουργήθηκαν πουθενά – αυτό με λίγες εξαιρέσεις ισχύει για όλο το δεύτερο ήμισυ του 19ου αι.- κέντρα βιομηχανικής συγκέντρωσης με μεγάλες μονάδες και εκτεταμένες εργατικές συνοικίες στις πόλεις, πουθενά δε σημειωνόταν κοινωνική εξαθλίωση στην έκταση που γνωρίζουμε από την ιστορία του προλεταριάτου άλλων χωρών.
    Και τις επόμενες δεκαετίες δεν ήταν εύκολο να βρεθούν εργατικά χέρια, έτσι ώστε χρειάστηκε να προσληφθούν αλλοδαποί. Προφανώς, δεν υπήρχαν εκείνη την περίοδο στα χωριά μάζες ακτημόνων που επιδίωκαν να εργαστούν σε αστικά επαγγέλματα. Κατά το τέλος του 19ου αι. τον αλματωδώς αυξανόμενο αγροτικό πληθυσμό προσέλκυσαν ευκαιρίες που δίνονταν πέρα από τον Ατλαντικό, ώστε η μετανάστευση στις πόλεις και η πίεση για βιοποριστική εργασία παρέμειναν περιορισμένες. Με άλλα λόγια, ούτε στις πόλεις συγκεντρώθηκε προλεταριάτο ως κοινωνική βάση ενός ταξικού κόμματος ούτε στην ύπαιθρο μπόρεσε να αναπτυχθεί αγροτικό κίνημα όπως σε άλλες Βαλκανικές χώρες.
         GunarΤα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936, τόμος Α΄, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2006, σελ. 329-330.

Παρασκευή 9 Σεπτεμβρίου 2011

Ερωτήσεις επανάληψης στο ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Κεφ. Γ Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ο αι.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Κεφ. Γ. Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ο αι. 3. Οι οικονομικές συνθήκες κατά την περίοδο 1910-1922






ΠΗΓΕΣ
Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε τα χαρακτηριστικά, τις αρχές και τους στόχους του βενιζελισμού.


Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936), (Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη )

Πέρα και πάνω από το χάρισμα του ηγέτη του, η ανεπανάληπτη δύναμη του Βενιζελισμού πηγάζει εξίσου από έναν ανεπανάληπτο συνδυασμό αστικού εθνικισμού και αστικού εκσυγχρονισμού, σε αδιάσπαστη και διαλεκτική ενότητα. Από την πρώτη στιγμή, το 1910, ο εκσυγχρονισμός τέθηκε στην υπηρεσία της εθνικής ολοκλήρωσης. Με τη σειρά της η εθνική ολοκλήρωση υπηρέτησε τον εκσυγχρονισμό μέχρι τέλος, προσφέροντας την αναντικατάστατη πολιτική και ιδεολογική του νομιμοποίηση. Αν πρέπει κανείς να διακρίνει δύο φάσεις[…] είναι επειδή το περιεχόμενο της εθνικής ολοκλήρωσης άλλαξε αναγκαστικά και ριζικά μετά την Καταστροφή του 1922. Πριν, σήμαινε πρωταρχικά την απελευθέρωση των αλύτρωτων με την αντίστοιχη εδαφική επέκταση του εθνικού κράτους. Μετά, σήμαινε αποκλειστικά την αφομοίωση των πρώην αλύτρωτων ως Νέων Χωρών ή ως προσφύγων πια και την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας και μιας νέας εθνικής ταυτότητας μέσα οριστικά πλέον στα κρατικά σύνορα. Έτσι, κατά την πρώτη  ηρωική περίοδο του Βενιζελισμού (1910-1920) ο αστικός εκσυγχρονισμός συναρθρώθηκε με τον αλυτρωτισμό, με ιδεολογικό επιστέγασμα τη Μεγάλη Ιδέα. Κατά τη δεύτερη περίοδο (1922-1932), ο αστικός εκσυγχρονισμός συναρθρώθηκε με την οικοδόμηση ενιαίου εθνικού κράτους, με ιδεολογικό επιστέγασμα την Αβασίλευτη Δημοκρατία, στην οποία ο Βενιζελισμός επιχείρησε να προσδώσει ευρύτερο ιδεολογικό και κοινωνικό περιεχόμενο.
[…]Ο Βενιζελισμός  εκμεταλλεύτηκε αδίστακτα και δημιουργικά μια σειρά από διεθνείς συγκυρίες κατά την περίοδο 1910-1920, που πρόσφεραν τις καλύτερες αλλά και τις τελευταίες ευκαιρίες πραγμάτωσης της Μεγάλης Ιδέας… Για πρώτη και τελευταία φορά, άλλωστε, τα συμφέροντα του βρετανικού ιμπεριαλισμού συνέπεσαν και συμπορεύτηκαν με τις ελληνικές εθνικές επιδιώξεις[…]

(Γ.Θ. Μαυρογορδάτος – Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.), Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1988.)

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Κεφ.Γ Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ο αι. Ανακεφαλαίωση-Συμπεράσματα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Κεφ.Γ Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20 αι. Κεφάλαια 5-9

Η οικονομική ζωή κατά την περίοδο 1922- 1936
View more presentations from Yiannou



ΠΗΓΕΣ
5. Η οικονομική ζωή κατά την περίοδο 1922-1936

6. Η ελληνική οικονομία την περίοδο του Μεσοπολέμου


Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις καθώς και τις πληροφορίες που αντλείτε από το παράθεμα που ακολουθεί να περιγράψετε την οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου η Ελλάδα, παρόλες τις δυσμενείς εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες, εισέρχεται στη φάση της καπιταλιστικής ανάπτυξης, η οποία διακρίνεται από την έντονη συσσώρευση κεφαλαίων και την αλματώδη εκβιομηχάνιση. Τρεις κυρίως παράγοντες συντέλεσαν στην ανάπτυξη αυτή: η προσπάθεια που είχε γίνει κατά την προηγούμενη δεκαετία, η άφιξη των προσφύγων και οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες.
[…] Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, η εισροή των προσφύγων στην Ελλάδα λειτουργεί τονωτικά για την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Οι πρόσφυγες προσφέρουν ένα τεράστιο και κυρίως φτηνό εργατικό δυναμικό. Πολλοί από τους πρόσφυγες ήταν σημαντικοί οικονομικοί παράγοντες στα μέρη όπου πρώτα ζούσαν ως επιχειρηματίες, έμποροι, βιομήχανοι. Την εμπειρία τους και την ικανότητά τους τη μετέφεραν στην Ελλάδα και έδωσαν ώθηση στην οικονομική της ανάπτυξη. Εκτός από την πείρα τους μετέφεραν μαζί τους αρκετά κεφάλαια  (χρηματικές οικονομίες, τιμαλφή, κ.α) τα οποία επένδυσαν. Εξάλλου, η παρουσία 1.500.000 προσφύγων διεύρυνε και τόνωσε την εσωτερική αγορά. Οι προσπάθειες για να καλυφθούν οι ανάγκες του προσφυγικού πληθυσμού (π.χ. στέγαση) δημιουργούν πρόσφορο κλίμα για επενδύσεις που άφηναν αρκετά κέρδη. Ακόμη και οι τραπεζικές πιστώσεις που δίνονται στους πρόσφυγες για την αποκατάστασή τους τονώνουν την αγορά.

(Β. Σκουλάτου- Ν. Δημακοπούλου- Σ. Κόνδη, Ιστορία νεότερη και σύγχρονη,  Γ΄ Ενιαίου Λυκείου, τευχ. Β΄, ΟΕΔΒ 2006)

Με βάση το περιεχόμενο των παρακάτω παραθεμάτων και τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε: α) την εικόνα της ελληνικής οικονομίας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και β) να αναφέρετε τους παράγοντες που εξασφάλισαν θετική οικονομική πορεία στην Ελλάδα του μεσοπολέμου


Α Κείμενο. Γενικά, από το 1909 ως το 1935 η ελληνική κοινωνία γνώρισε μια εξαιρετική κινητικότητα και ελαστικότητα στους σχηματισμούς και μετασχηματισμούς της που οφείλεται στις ποικίλες και αλλεπάλληλες μεταβολές. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας, που σε ένα σημαντικό ποσοστό έγινε με την παρέμβαση του ξένου κεφαλαίου, στηρίχθηκε ως ένα βαθμό στην υποτίμηση της δραχμής και στη μεγάλη προσφορά εργατικής δύναμης, που καθιστούσαν μικρό το κόστος παραγωγής και υψηλά τα κέρδη, δημιουργώντας έτσι ένα στρώμα εργατών με κακές συνθήκες ζωής, παρά την καθιέρωση της εργασίας των οχτώ ωρών. Στον αγροτικό τομέα η δημιουργία των μικρών και μεσαίων ιδιοκτητών έλυνε, βέβαια, προσωρινά το πρόβλημα των αγροτικών σχέσεων, αλλά καθιέρωνε μια δομή γαιοκτησίας που θα ταλαιπωρήσει αργότερα την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Αυτές οι λύσεις, οι αντιφάσεις και οι αναζητήσεις της ελληνικής κοινωνίας είχαν σοβαρό αντίκτυπο στην πολιτική ζωή του τόπου.

(Β. Κρεμμυδάς, Νεότερη Ιστορία, Ελληνική και Ευρωπαϊκή, εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα 2001, σελ. 267.)



Β. Κείμενο. Οι βασικές συνιστώσες που αποτελούσαν τη νέα αφετηρία στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας ήταν η ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης και η οριστική επίλυση του αγροτικού προβλήματος, η βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας, η ανασυγκρότηση και η επαύξηση της ναυτιλίας, η ανάπτυξη του τραπεζικού κεφαλαίου και ο πολλαπλασιασμός των ανωνύμων εταιριών. Από την άλλη πλευρά, τα μεγάλα παραγωγικά έργα, οι οδικές κατασκευές, οι επισκευές λιμανιών, τα στεγαστικά έργα για τους πρόσφυγες, τα εγγειοβελτιωτικά έργα στη Μακεδονία, καθώς και τα οικονομικά μέτρα, όπως η σταθεροποίηση της οικονομίας και η δημιουργία της Τράπεζας της Ελλάδος και η εφαρμογή της νέας διατίμησης για την προστασία της εθνικής βιομηχανίας, συνέβαλαν ουσιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.


(Σ. Τζόκας, Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το εγχείρημα του αστικού εκσυγχρονισμού, 1928-1932. Η οικοδόμηση του αστικού κράτους, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 2002, σελ. 55-56.)





7. Οι Μεγάλες Επενδύσεις

Αφού μελετήσετε το παράθεμα που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις:



α) να προσδιορίσετε τους λόγους οι οποίοι ευνόησαν τις επενδύσεις ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα μετά το 1922, και



 β) να επισημάνετε τις συνέπειες των επενδύσεων αυτών στην οικονομική ζωή της χώρας.                                                                                       


                                     

 Η ύφεση και η κρίση του διεθνούς συστήματος μετά το 1920, περιορίζοντας την αγορά στα παραδοσιακά δυτικοευρωπαϊκά κέντρα του διεθνούς εμπορίου, εξώθησε τα κεφάλαια στην αναζήτηση νέων αγορών για επενδύσεις ή τοποθετήσεις. Στην Ελλάδα τα ξένα κεφάλαια δεν επενδύθηκαν μόνο και μόνο για να βοηθήσουν στην προσφυγική αποκατάσταση, αλλά επίσης για να εκμεταλλευτούν τις νέες ευκαιρίες που δημιουργούνταν με την αιφνίδια διεύρυνση της εγχώριας αγοράς. Η ανάπτυξη των δομών της εγχώριας αγοράς, η οποία επιτελέστηκε στην Ελλάδα μετά το 1922 υπό την αιγίδα του κράτους, ήταν στο βάθος το κίνητρο που επέφερε στη χώρα μας τη συρροή με κάθε μορφή των ξένων κεφαλαίων. Η οικονομική σταθεροποίηση ,που άρχισε το 1924 στην Ελλάδα και κατέληξε στη νομισματική σταθεροποίηση του 198 και στην εξυγίανση του πιστωτικού συστήματος, ήταν το κυριότερο επιχείρημα  που έπεισε τους ξένους χρηματοδότες να τοποθετήσουν κεφάλαια στην Ελλάδα. Αυτό έγινε όχι μόνο με τη μορφή προσφυγικών δανείων, αλλά και με δάνεια που απέβλεπαν στη χρηματοδότηση δημοσίων έργων, αποξηραντικών, υδρευτικών, ή ακόμη επέκταση του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου. Τα δημόσια έργα ήταν ένας χώρος για επικερδείς τοποθετήσεις κεφαλαίου, αφού η οικονομική γενικά δραστηριότητα αναπτυσσόταν όσο το ισοζύγιο πληρωμών και τα δημοσιονομικά διατηρούνταν σε ισορροπία. Παράλληλα, η ανάπτυξη της αγοράς και η βελτίωση του κλίματος των επενδύσεων προσείλκυσαν στην Ελλάδα, από τα μέσα της δεκαετίας 1920-1930, και ξένα ιδιωτικά κεφάλαια, είτε σε απευθείας παραγωγικές επενδύσεις είτε για τη χρηματοδότηση ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων. Το ύψος του ιδιωτικού δανεισμού από το εξωτερικό, κατά την περίοδο 1922-1932, έφτασε περίπου τα 108 εκατομμύρια δολάρια, ήτοι το 20% του συνολικού (δημόσιου και ιδιωτικού) εξωτερικού χρέους. Στην άλλη κατηγορία, δηλαδή των άμεσων επενδύσεων, ανήκουν οι περιπτώσεις των ξένων εταιριών Πάουερ, Ούλεν, Φαουντέσιον κ.λ.π. που εγκαταστάθηκαν κατά τα χρόνια αυτά στην Ελλάδα.



   ( Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ΄ Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ.336)


8. Η Τράπεζα της Ελλάδος

9. Η κρίση του 1932


Αντλώντας πληροφορίες από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να ξεπεράσει την κρίση του 1932 και να αναφέρετε τόσο τις οικονομικές συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης όσο και τα θετικά αποτελέσματα της εθνικής οικονομικής πολιτικής.

Η βασική αρχή της νέας εμπορικής πολιτικής ήταν ότι οι εισαγωγές έπρεπε, όσο ήταν δυνατόν, να πληρώνονται με εξαγόμενα εθνικά  προϊόντα. Η μέθοδος των clearing (κλήριγκ) αποφεύγει σ’ένα μεγάλο βαθμό την παρεμβολή του συναλλάγματος και γι΄αυτό συγκρίνεται με τις πρωτόγονες μορφές συναλλαγών. Με το μηχανισμό αυτό κάθε χώρα εξωθείται να μην εισάγει προϊόντα άλλης, παρά μόνο με τον όρο ότι και  αυτή η τελευταία δέχεται να εισάγει σε αντιστάθμιση προϊόντα ίσης αξίας  της πρώτης. Η μορφή αυτή του εμπορίου προτιμήθηκε στο μεσοπόλεμο από πολλές χώρες, γιατί επέτρεπε την εξοικονόμηση συναλλάγματος και για τις δύο εμπορευόμενες πλευρές.[…]
Η μέθοδος των clearing επέτρεπε διάφορες παραλλαγές γύρω από το ποσοστό των εισαγωγών που θα καλυπτόταν με εξαγόμενα προϊόντα και γύρω από το ποσοστό που θα καλύπτονταν με καθαρό συνάλλαγμα. Οι συγκεκριμένες συμφωνίες κλείστηκαν με βάση τα στοιχεία των προηγούμενων ετών. Το πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής ήταν ότι στηριζόταν σε συμφωνίες ολιγόμηνης διάρκειας, ανανεώσιμες, πράγμα που έδινε στο μηχανισμό των clearing μια ιδιαίτερη ευκαμψία και ικανότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. […]
Το κράτος όμως παράλληλα ανέλαβε, με τον τρόπο αυτό, την προώθηση των εξαγωγών, σαν ένα μέσο για τη βελτίωση  των δημοσιονομικών πραγμάτων. Η οργάνωση του εξωτερικού εμπορίου με επίκεντρο το κράτος είχε μια ακόμη αξιοσημείωτη επίπτωση: παρακίνησε τους εμπόρους να οργανωθούν σε ενώσεις εισαγωγέων και εξαγωγέων με κρατική αιγίδα και κατοχύρωση. Στο πλαίσιο αυτών των ενώσεων, ο κάθε έμπορος διατηρούσε μια προσωπική μερίδα από τις εισαγωγές ή τις εξαγωγές  με βάση τις επιδόσεις των τελευταίων χρόνων. Έτσι η ανάπτυξη του εμπορικού clearing εκτός από τις άλλες επιπτώσεις που είχε ενίσχυσε τον έλεγχο του κράτους πάνω στο εξωτερικό εμπόριο και οδήγησε στην «καρτελλοποίηση» της ελληνικής αγοράς. Στην ουσία, το εμπορικό clearing, με την τάση προς τη δημοσιοποίηση του εξωτερικού εμπορίου, εμφάνιζε πια τους εμπόρους σαν απλούς φορείς των αναγκών και των θελήσεων της κρατικής πολιτικής.
(Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ.ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ. 341.)




Πρωτοσέλιδο της 20ης Μαρτίου 1932 του "Ελεύθερου Βήματος" με το διάγγελμα του Ελ. Βενιζέλου για την επιτυχή αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης

Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου 2011

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Κεφ. Γ Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ο αι. 4. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος


O A' Παγκόσμιος πόλεμος from Vassiliki Yiannou





Δεν είναι πολύ γνωστό το γεγονός. Ήταν απόρροια της συμφωνίας των Μεγάλων Δυνάμεων και του Ελ. Βενιζέλου μετά τη νίκη τους στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Βοηθήσαμε τους συμμάχους στον πόλεμο για την κατάπνιξη της επανάστασης των μπολσεβίκων στη Ρωσία και πήραμε ως αντάλλαγμα την ευνοϊκή στάση των Δυνάμεων στο Συνέδριο ειρήνης του Παρισιού το 1919. Η συμμετοχή μας βάρυνε την ελληνική οικονομία (ταυτόχρονα είχαμε αποβιβάσει και το στρατό μας στη Σμύρνη) και οι υποσχέσεις των Συμμάχων για υποστήριξη αποδείχτηκαν φρούδες: η Μικρασιατική καταστροφή υπήρξε η απόδειξη.
Η Εκστρατεία στην Ουκρανία (Κριμαία)







ΠΗΓΕΣ
Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε στα δάνεια που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα το 1917 και τις συνέπειες που προκάλεσε η «διχοτόμηση» του νομίσματος το 1922.

ΚΕΙΜΕΝΟ Α
          Οι προσπάθειες του Δ. Γούναρη για δανειοδότηση από το εξωτερικό αποτυγχάνουν. Οι Αγγλογάλλοι έχουν ακυρώσει όλες τις πιστώσεις από την εποχή της επανόδου του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα. Ο Γούναρης αναγκάζεται να ακολουθήσει αντιλαϊκή δημοσιονομική πολιτική. Ο υπουργός Οικονομικών Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης προχωρεί με νόμο στη σύναψη εσωτερικού αναγκαστικού  δανείου ύψους ενός δισεκατομμυρίου πεντακοσίων εκατομμυρίων δραχμών (Μάρτιος 1922). Ο τρόπος εφαρμογής του αναγκαστικού δανείου ήταν πρωτότυπος: το χαρτονόμισμα που κυκλοφορούσε χάνει τη μισή του αξία. Οι πενήντα δραχμές, για παράδειγμα, που είχε στα χέρια του ο πολίτης αποκτούν ονομαστική αξία εικοσιπέντε δραχμών. Οι άλλες εικοσιπέντε κατατίθενται στο δημόσιο ταμείο. Έτσι, ο ελληνικός λαός, αιφνιδιαστικά, χάνει το μισό του νόμισμα.
      (Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, Γ’Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα  σελ.101.)


ΚΕΙΜΕΝΟ Β
           Στον οικονομικό τομέα η κατάσταση χειροτέρευε με σταθερά επιταχυνόμενο ρυθμό. Το αναγκαστικό δάνειο που είχε εισαγάγει ο Πρωτοπαπαδάκης με τη διχοτόμηση του χαρτονομίσματος ενίσχυε με ένα αρκετά σημαντικό ποσό το Δημόσιο Ταμείο, αλλά δεν ενίσχυσε καθόλου τη δημοτικότητα της κυβερνήσεως. […] Αλλά και το ποσό αυτό δεν επαρκούσε παρά μόνο για τη συντήρηση του στρατού και την οργάνωση της αποχωρήσεως από τη Μικρά Ασία. […]
  Δεν έλυσε όμως το οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Η διχοτόμηση του νομίσματος σε «Σταύρους» (την εικόνα δηλαδή του ιδρυτή της Εθνικής Τράπεζας, Γεωργίου Σταύρου) και σε «Στέμματα» βοήθησε να αντιμετωπιστούν οι άμεσες κρατικές υποχρεώσεις μόνο ως το φθινόπωρο του 1922.
    (Ιστορία του Ελλ. Έθνους, τ. ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ 198.)


ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Κεφ. Γ. Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20 αι. 1. Το αγροτικό ζήτημα









ΠΗΓΕΣ


Λαμβάνοντας υπόψη το παρακάτω παράθεμα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε: α) τις προσπάθειες αντιμετώπισης των πρακτικών των τσιφλικάδων β) την ένταση των συγκρούσεων ανάμεσα σε αγρότες και υποστηρικτές των γαιοκτημόνων στο Κιλελέρ.


Τις παραμονές του μεγάλου συλλαλητηρίου στη Λάρισα παρατηρούνταν μεγάλος αναβρασμός στη θεσσαλική ύπαιθρο(...) Από νωρίς το πρωί του Σαββάτου της 6ης Μαρτίου 1910 άρχισαν να συρρέουν στη Λάρισα χωρικοί από τα διάφορα χωριά, πεζή ή έφιπποι, οι οποίοι, κατόπιν αυστηρής εντολής των αγροτικών συλλόγων, των προκρίτων, του δημάρχου, του νομάρχη Π. Αργυρόπουλου και της Θεσσαλικής Επιτροπής, ήταν άοπλοι. Στο σιδηροδρομικό σταθμό του χωριού Κιλελέρ διακόσιοι περίπου αγρότες που πήγαιναν στο συλλαλητήριο επιχείρησαν να επιβιβαστούν στην διερχόμενη αμαξοστοιχία χωρίς εισιτήριο, πράγμα που δεν επέτρεψε ο ευρισκόμενος μέσα στο τρένο διευθυντής των θεσσαλικών σιδηροδρόμων Πολίτης, που συνόδευε το Γερμανό δημοσιογράφο Φίσερ και τη σύζυγό του. Ο Φίσερ ήταν ανταποκριτής δύο εφημερίδων του Βερολίνου. Οργισμένοι οι χωρικοί από την άρνηση του Πολίτη, επιτέθηκαν με λίθους κατά των βαγονιών σπάζοντας τζάμια. Το τρένο απομακρύνεται, αλλά σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου επαναλαμβάνονται οι ίδιες σκηνές από ομάδα περίπου 800 χωρικών με ερυθρές σημαίες, που προσπαθούσαν να σταματήσουν την αμαξοστοιχία.
  Τότε, οι δύο ανθυπολοχαγοί που διοικούσαν την εντός του τρένου ευρισκόμενη στρατιωτική δύναμη, η οποία μετέβαινε  από το Βελεστίνο στη Λάρισα, για ενίσχυση των εκεί δυνάμεων και αποτελούνταν από πεζικό, ευζώνους και χωροφύλακες, διατάσσουν πυρ στον αέρα για εκφοβισμό. Οι χωρικοί εξαγριώνονται και επιτίθενται με λίθους και ξύλα, οπότε νέοι πυροβολισμοί από τη στρατιωτική δύναμη έχουν αποτέλεσμα να φονευθούν 2 ή 4 χωρικοί και να τραυματιστούν τουλάχιστον 7.
Η εξέγερση εκείνη που πήρε την ονομασία του Κιλελέρ έγινε, λοιπόν, κατά κύριο λόγο στη Λάρισα, όπου αμυνόμενοι άοπλοι αγρότες σε οδομαχίες είχαν να αντιπαλαίσουν με συγκροτημένες στρατιωτικές μονάδες.  

(Κ. Αρώνη-Τσιχλή, Αγροτικό ζήτημα και αγροτικό κίνημα, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2005, σελ.177-180).

Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2011

Πρώτη παρουσίαση

          Σας καλωσορίζω στο ιστολόγιό μου. Πρόκειται για μια προσπάθεια δημιουργίας ενός ιστοτόπου που σκοπό έχει την παροχή πρόσθετου υλικού για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων.
Ελπίζω να φανεί χρήσιμο και να βοηθήσει στην καλύτερη επικοινωνία μας.