Έκφραση-Έκθεση Γ'Λυκείου-Κριτήριο Θανατική ποινή/Ανθρώπινα δικαιώματα



Α. Κείμενο

                                      «Έχασα τον κόσμο»    

    
          Μετά τις πρόσφατες αποκαλύψεις για τα βασανιστήρια στις φυλακές Άμπου Γκράιμπ, τα περισσότερα άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά εστίασαν στη βαρβαρότητα των αμερικανικών στρατευμάτων κατοχής στο Ιράκ. Οι φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν αποδείκνυαν ότι οι «απελευθερωτές» και  ένθερμοι  υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραβίαζαν, με τον πιο ωμό τρόπο, το Άρθρο  5 της Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, που ψηφίστηκε το 1948 και όριζε ότι κανένα άτομο δεν μπορεί να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε βάναυση, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία. Σχεδόν 30 χρόνια μετά τη Διακήρυξη, το 1975, στο Άρθρο 1 του Παραρτήματος του Ψηφίσματος 3452 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ σχετικά με την προστασία των κρατουμένων από τα βασανιστήρια προσδιορίζοντας ως βασανιστήριο οποιαδήποτε πράξη αποσκοπεί να προκαλέσει στον κρατούμενο ισχυρό πόνο και να τον κάνει να υποφέρει είτε σωματικά είτε ψυχικά. Τίθεται λοιπόν ένα γενικότερο ερώτημα: σε τι αποσκοπούν τα βασανιστήρια;



         Οι βασανιστές θέτουν στο στόχαστρό τους το σώμα και την ψυχή του κρατουμένου. Οι σωματικές και ψυχολογικές διαστάσεις των βασανιστηρίων, αν και διακριτές, είναι αξεδιάλυτες συνδεδεμένες η μία με την άλλη. Η σωματική διάσταση αφορά την πρόκληση του οδυνηρότερου πόνου με τη ν μέγιστη δυνατή χρονική διάρκεια, να οδηγηθεί ο κρατούμενος στα όρια της φυσικής του αντοχής, χωρίς όμως να πεθάνει. Το σώμα του κρατούμενου δεν ανήκει πλέον στον ίδιο, αλλά στο βασανιστή του, ο οποίος με τη σειρά του «ανατέμνει» το σώμα του βασανιζόμενου σε περιοχές που η καθεμιά παράγει το δικό της πόνο[…] Στο χώρο των βασανιστηρίων ο κρατούμενος χάνει τον έλεγχο στο σώμα του, το οποίο μετατρέπεται σε πεδίο άσκησης   της εξουσίας του βασανιστή.



        Συχνά λέγεται ότι στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες ο βασανισμός δεν επικεντρώνεται τόσο στο σώμα όσο στην ψυχή του κρατούμενου. Η άσκηση ψυχολογικής βίας όμως, πολλές φορές, προϋποθέτει την καταπόνηση του σώματος του κρατούμενου, ούτως ώστε να «σπάσει» ευκολότερα. Οι κρατούμενοι στο χώρο των βασανιστηρίων πρέπει να περιέλθουν σε μια κατάσταση απόλυτης αδυναμίας. Όπως έγραψε στο ημερολόγιό του ένας κρατούμενος των ναζιστικών φυλακών, «να τρως ξύλο ντυμένος και όρθιος δεν είναι βασανιστήριο. Να σε χτυπάει όμως ένας ντυμένος, ενώ εσύ είσαι γυμνός, αυτό είναι η αρχή του βασανιστηρίου.» Σκοπός της ψυχολογικής βίας είναι ο κρατούμενος να νιώσει φόβο, ανασφάλεια και να φτάσει στην απόγνωση μέσα από μια σειρά απειλών και εξευτελισμών. Ο κρατούμενος βρίσκεται σε μια διαρκή κατάσταση φόβου και ανασφάλειας, επειδή δε γνωρίζει αν και πότε θα βασανιστεί, για πόση ώρα, πού και με ποιον τρόπο. Οι εξευτελισμοί και οι ψυχικές δοκιμασίες κλονίζουν την υποκειμενικότητα του κρατούμενου,  επειδή πλήττουν τις αξίες, τα πρότυπα, τις ιδέες πάνω στα οποία έχει οικοδομηθεί η ταυτότητά του.



         Τα βασανιστήρια αποτελούν την πλέον βίαιη αποδόμηση της υποκειμενικότητας του κρατούμενου. Ένας  πολιτικός κρατούμενος στα χρόνια του ελληνικού εμφυλίου, αναφερόμενος στην εμπειρία του βασανισμού του, έγραψε: «Όταν μ΄ έβαλαν στη φάλαγγα για να μαρτυρήσω, με χτυπούσαν με λύσσα στα πέλματα των ποδιών μου, ώσπου έχασα το φως μου, έχασα τον κόσμο.» Η φράση «έχασα τον κόσμο» συμπυκνώνει με τον καλύτερο τρόπο την εμπειρία του βασανισμού […] Τα βασανιστήρια αποτελούν τη μεθοδική αντιστροφή εκείνου που ο κρατούμενος θεωρεί  δεδομένο, γνωστό ή οικείο. Στο χώρο των βασανιστηρίων η καρέκλα, το τραπέζι δεν αποτελούν απλά αντικείμενα καθημερινής ζωής, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το βασανισμό των κρατουμένων […] Η νύχτα δεν είναι χρόνος ανάπαυσης, αλλά αγωνίας, το πλύσιμο από καθημερινή συνήθεια γίνεται σπάνιο προνόμιο, η επαφή με τα οικεία πρόσωπα σταματά και ο κρατούμενος βρίσκεται σ’ ένα εχθρικό περιβάλλον όπου η όποια χειρονομία κινεί υποψίες.



       Ο Έντουαρντ Πίτερς, ένας από τους σημαντικούς μελετητές των  βασανιστηρίων, έχει επισημάνει ότι η βασική διαφορά των βασανιστηρίων στον 20ο αιώνα σε σχέση με τις παλιότερες εποχές, είναι ότι στο επίκεντρό τους δε βρίσκεται η πληροφορία, που ενδεχομένως , γνωρίζει ο  κρατούμενος, αλλά ο ίδιος ο κρατούμενος. Δε βασανίζεται γι’ αυτά που γνωρίζει, βασανίζεται γι’αυτό που είναι. Είναι ο ηττημένος εχθρός και το τρόπαιο της νίκης: μπορεί να τιμωρηθεί, εξευτελιστεί, χλευαστεί, κακοποιηθεί. Απώτερος στόχος των βασανιστών είναι είτε η μεταστροφή του κρατούμενου είτε η πλήρης εξουδετέρωσή του ως μέρους της ευρύτερης οργάνωσης, κόμματος ή κοινότητας στη οποία ανήκε πριν, ούτως ώστε αυτή σταδιακά να διαλυθεί. Ο αντίπαλος (ως άτομο και ως συλλογικότητα) πρέπει να καμφθεί, να αποδυναμωθεί, να πάψει να υπάρχει ως τέτοιος.

                            Πολυμέρης Βόγλης «Το Βήμα» 20/6/2004 



Β. Παρατηρήσεις

1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 110-120 λέξεις.

                                                                                       (Μονάδες 25)



2.Να παραθέσετε έναν πλαγιότιτλο για κάθε μια από τις παραγράφους του κειμένου.                                                                                               (Μονάδες 4)                                      

3.Να αναδιατυπώσετε τις ακόλουθες περιόδους λόγου αντιστρέφοντας την αρχικής τους σύνταξη, επιφέροντας τις απαραίτητες αλλαγές , που δε θα επηρεάζουν όμως το νόημά τους.

α). «Σκοπός της ψυχολογικής βίας είναι ο κρατούμενος να νιώσει φόβο, ανασφάλεια και να φτάσει στην απόγνωση μέσα από μια σειρά απειλών και εξευτελισμών.»

β) Ο αντίπαλος (ως άτομο και ως συλλογικότητα) πρέπει να καμφθεί,   να αποδυναμωθεί, να πάψει να υπάρχει ως τέτοιος.                                 (Μονάδες 6)                                 



4.«Οι σωματικές και ψυχολογικές διαστάσεις των βασανιστηρίων, αν και διακριτές, είναι αξεδιάλυτα συνδεδεμένες η μία με την άλλη.» Πώς τεκμηριώνεται η διαπίστωση αυτή μέσα στο κείμενο;                                                                                                                                            (Μονάδες  10) 

5.Να εντοπίσετε τη συλλογιστική πορεία του κειμένου αι να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.                (Μονάδες   10)



6.   Να συντάξετε μία πρόταση με λεκτικό πυρήνα καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, ώστε να φαίνεται η κυριολεκτική σημασία των τελευταίων: εστίασαν, διακριτές, απόγνωση αποδόμηση,   χλευαστεί.             (Μονάδες 5 )

       
                                                                  
                                                                                         
7.     Η Διεθνής Αμνηστία δημοσιεύει κάθε χρόνο μία έκθεση, στην οποία καταγράφονται τα κρούσματα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε μια ξένη χώρα υπάρχει πλήθος καταγγελιών για βασανιστήρια σε πολιτικούς και ποινικούς κρατούμενους, που τεκμηριώνονται από την έκθεση. Να στείλετε μια επιστολή στον πρωθυπουργό της χώρας αυτής, όπου θα εξηγείτε γιατί τα βασανιστήρια συνιστούν κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να κάνετε έκκληση να αναλάβει πρωτοβουλίες προκειμένου να σταματήσουν τα βασανιστήρια στη χώρα του (450-500 λέξεις).                                                                                               (Μονάδες 40)