Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (1821-1843) 1. Πελατειακά δίκτυα επί Τουρκοκρατίας

 

Ορισμοί

πατρωνία: η καταχρηστική (αυθαίρετη) δικαιοδοσία ανώτερου αξιωματούχου ή πολιτικού να απονέμει εύνοια  και να παρέχει αξιώματα ή εκδουλεύσεις σε κατωτέρους ή ψηφοφόρους με αντάλλαγμα την ψήφο ή την υποστήριξη (συνώνυμα: ευνοιοκρατία, ρουσφετολογία).

ΠΗΓΕΣ

Λαµβάνοντας υπόψη το περιεχόµενο των παραθεµάτων και τις πληροφορίες του βιβλίου σας, να προσδιορίσετε τα χαρακτηριστικά του συστήµατος των πελατειακών σχέσεων στην Ελλάδα του 19ου αιώνα.  (Θέματα ΚΕΕ)

Κείμενο 1

Η σχέση πελατείας είναι µια σχέση εκούσιας διπολικής ανταλλαγής ανάµεσα σε κοινωνικούς φορείς άνισης κοινωνικής και οικονοµικής ισχύος, που στηρίζεται στην αµοιβαία ανάληψη υποχρεώσεων παροχής ορισµένων διαφορετικών υπηρεσιών, χωρίς το πλέγµα αυτό των υποχρεώσεων να εντάσσεται σ’ ένα δεδοµένο έννοµο ή οπωσδήποτε θεσµοποιηµένο σύστηµα αξιολογικών κανόνων συµπεριφοράς και αντιστοίχων κυρώσεων.

Κ. Τσουκαλά, Το πρόβληµα της πολιτικής πελατείας στην Ελλάδα του 19ου αιώνα Στο: Γ. Κοντογιώργη (επιµ): Κοινωνικές και πολιτικές δυνάµεις στην Ελλάδα, Αθήνα 1977, σ. 76 

Κείμενο 2

Κύριο στοιχείο του ανεπίσηµου συστήµατος (σηµ.: διακυβερνήσεωςπαραδοσιακή επιβίωση από την οθωµανική εποχή, το οποίο λειτουργεί συγχρόνως µε το επίσηµο σύστηµα διακυβερνήσεως που ενυπήρχε στις δυτικότροπες καινοτοµίες, κατά την οθωνική περίοδο) ήταν η «προστασία». ∆εν ήταν θεσµός νοµοθετηµένος αλλά καθιερωµένος από την καθηµερινή χρήση και τη συνήθεια. ∆ηµιούργηµα µιας κοινωνίας χωρίς έντονη διαφοροποίηση στον πολιτικό, τον οικονοµικό, τον κοινωνικό τοµέα, η «προστασία» αποτελούσε µέρος ενός ευρύτερου κοινωνικού διακανονισµού τον οποίο οι Έλληνες είχαν δοκιµάσει στον προσωπικό τρόπο ζωής τους. Κύριο χαρακτηριστικό του ήταν η εξάρτηση· όχι όµως εξάρτηση από το φεουδάρχη, όταν οι θεσµοί αµετάκλητοι και διαρκείς, καθορίζονταν από το νόµο ή την κοινωνική θέση, εκτός από ειδικές περιστάσεις που καθορίζονταν από το νόµο και το έθος. Η εξάρτηση του τύπου «προστάτης-πελάτης» προϋπέθετε και την ικανότητα του πρώτου να εξυπηρετεί τον «πελάτη» και την ελευθερία του τελευταίου να διακόπτει τους δεσµούς όταν έβρισκε ότι δεν τον ικανοποιούσαν τα ανταλλάγµατα µε τα οποία εξαγόραζαν την εξάρτησή του. Η εξάρτηση ευνοούσε τον ανταγωνισµό ανάµεσα στους «προστάτες» για να επιτύχουν την υπακοή των «πελατών» και ταυτόχρονα τον ανταγωνισµό των τελευταίων για να εξασφαλίσουν την εύνοια των «προστατών». Λειτουργούσε πέρα από διαχωρισµούς τάξεων, δηµιουργώντας πλέγµατα οριζόντια σε σχήµα πυραµίδας, έτσι ώστε ο προστάτης µπορούσε να γίνεται «πελάτης» ανάλογα µε τη θέση του απέναντι σε κάποιον που θα ήταν λιγότερο ή σε κάποιον άλλο που θα ήταν περισσότερο ισχυρός. 

Ι.Ε.Ε., ΙΓ΄, σ. 14 

Επίσημο γεύμα στο σπίτι Έλληνα άρχοντα στο Χρυσό. Έγχρωμη χαλκογραφία του Edward Dodwell (1821).

Επιπλέον υλικό

Οι κοτζαμπάσηδες: άρθρο στο Cognosco team.gr

Ο ρόλος των κοτζαμπάσηδων την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γιατί οι χριστιανοί ζήταγαν από τους Τούρκους να τους προστατεύσουν από τις αυθαιρεσίες τους...

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/kakometachirisi-ke-ekmetallefsi-ton-ftochon-ragiadon-apo-tous-tourkoproskinimenous-kotzampasides/

Οι πρόκριτοι: από το ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

Αρματολίκια : από το ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού