ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Κεφ.Γ Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20 αι. Κεφάλαια 5-9

Η οικονομική ζωή κατά την περίοδο 1922- 1936

View more presentations from Yiannou



ΠΗΓΕΣ
5. Η οικονομική ζωή κατά την περίοδο 1922-1936

6. Η ελληνική οικονομία την περίοδο του Μεσοπολέμου

Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις καθώς και τις πληροφορίες που αντλείτε από το παράθεμα που ακολουθεί να περιγράψετε την οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα την περίοδο του Μεσοπολέμου.

Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου η Ελλάδα, παρόλες τις δυσμενείς εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες, εισέρχεται στη φάση της καπιταλιστικής ανάπτυξης, η οποία διακρίνεται από την έντονη συσσώρευση κεφαλαίων και την αλματώδη εκβιομηχάνιση. Τρεις κυρίως παράγοντες συντέλεσαν στην ανάπτυξη αυτή: η προσπάθεια που είχε γίνει κατά την προηγούμενη δεκαετία, η άφιξη των προσφύγων και οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες.

[…] Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, η εισροή των προσφύγων στην Ελλάδα λειτουργεί τονωτικά για την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Οι πρόσφυγες προσφέρουν ένα τεράστιο και κυρίως φτηνό εργατικό δυναμικό. Πολλοί από τους πρόσφυγες ήταν σημαντικοί οικονομικοί παράγοντες στα μέρη όπου πρώτα ζούσαν ως επιχειρηματίες, έμποροι, βιομήχανοι. Την εμπειρία τους και την ικανότητά τους τη μετέφεραν στην Ελλάδα και έδωσαν ώθηση στην οικονομική της ανάπτυξη. Εκτός από την πείρα τους μετέφεραν μαζί τους αρκετά κεφάλαια  (χρηματικές οικονομίες, τιμαλφή, κ.α) τα οποία επένδυσαν. Εξάλλου, η παρουσία 1.500.000 προσφύγων διεύρυνε και τόνωσε την εσωτερική αγορά. Οι προσπάθειες για να καλυφθούν οι ανάγκες του προσφυγικού πληθυσμού (π.χ. στέγαση) δημιουργούν πρόσφορο κλίμα για επενδύσεις που άφηναν αρκετά κέρδη. Ακόμη και οι τραπεζικές πιστώσεις που δίνονται στους πρόσφυγες για την αποκατάστασή τους τονώνουν την αγορά.

(Β. Σκουλάτου- Ν. Δημακοπούλου- Σ. Κόνδη, Ιστορία νεότερη και σύγχρονη,  Γ΄ Ενιαίου Λυκείου, τευχ. Β΄, ΟΕΔΒ 2006)

Με βάση το περιεχόμενο των παρακάτω παραθεμάτων και τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε: α) την εικόνα της ελληνικής οικονομίας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και β) να αναφέρετε τους παράγοντες που εξασφάλισαν θετική οικονομική πορεία στην Ελλάδα του μεσοπολέμου

Α Κείμενο. Γενικά, από το 1909 ως το 1935 η ελληνική κοινωνία γνώρισε μια εξαιρετική κινητικότητα και ελαστικότητα στους σχηματισμούς και μετασχηματισμούς της που οφείλεται στις ποικίλες και αλλεπάλληλες μεταβολές. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας, που σε ένα σημαντικό ποσοστό έγινε με την παρέμβαση του ξένου κεφαλαίου, στηρίχθηκε ως ένα βαθμό στην υποτίμηση της δραχμής και στη μεγάλη προσφορά εργατικής δύναμης, που καθιστούσαν μικρό το κόστος παραγωγής και υψηλά τα κέρδη, δημιουργώντας έτσι ένα στρώμα εργατών με κακές συνθήκες ζωής, παρά την καθιέρωση της εργασίας των οχτώ ωρών. Στον αγροτικό τομέα η δημιουργία των μικρών και μεσαίων ιδιοκτητών έλυνε, βέβαια, προσωρινά το πρόβλημα των αγροτικών σχέσεων, αλλά καθιέρωνε μια δομή γαιοκτησίας που θα ταλαιπωρήσει αργότερα την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Αυτές οι λύσεις, οι αντιφάσεις και οι αναζητήσεις της ελληνικής κοινωνίας είχαν σοβαρό αντίκτυπο στην πολιτική ζωή του τόπου.

(Β. Κρεμμυδάς, Νεότερη Ιστορία, Ελληνική και Ευρωπαϊκή, εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα 2001, σελ. 267.)

Β. Κείμενο. Οι βασικές συνιστώσες που αποτελούσαν τη νέα αφετηρία στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας ήταν η ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης και η οριστική επίλυση του αγροτικού προβλήματος, η βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας, η ανασυγκρότηση και η επαύξηση της ναυτιλίας, η ανάπτυξη του τραπεζικού κεφαλαίου και ο πολλαπλασιασμός των ανωνύμων εταιριών. Από την άλλη πλευρά, τα μεγάλα παραγωγικά έργα, οι οδικές κατασκευές, οι επισκευές λιμανιών, τα στεγαστικά έργα για τους πρόσφυγες, τα εγγειοβελτιωτικά έργα στη Μακεδονία, καθώς και τα οικονομικά μέτρα, όπως η σταθεροποίηση της οικονομίας και η δημιουργία της Τράπεζας της Ελλάδος και η εφαρμογή της νέας διατίμησης για την προστασία της εθνικής βιομηχανίας, συνέβαλαν ουσιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

(Σ. Τζόκας, Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το εγχείρημα του αστικού εκσυγχρονισμού, 1928-1932. Η οικοδόμηση του αστικού κράτους, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 2002, σελ. 55-56.)

7. Οι Μεγάλες Επενδύσεις

Αφού μελετήσετε το παράθεμα που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις:

α) να προσδιορίσετε τους λόγους οι οποίοι ευνόησαν τις επενδύσεις ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα μετά το 1922, και

 β) να επισημάνετε τις συνέπειες των επενδύσεων αυτών στην οικονομική ζωή της χώρας.                                                                                       

                                     

 Η ύφεση και η κρίση του διεθνούς συστήματος μετά το 1920, περιορίζοντας την αγορά στα παραδοσιακά δυτικοευρωπαϊκά κέντρα του διεθνούς εμπορίου, εξώθησε τα κεφάλαια στην αναζήτηση νέων αγορών για επενδύσεις ή τοποθετήσεις. Στην Ελλάδα τα ξένα κεφάλαια δεν επενδύθηκαν μόνο και μόνο για να βοηθήσουν στην προσφυγική αποκατάσταση, αλλά επίσης για να εκμεταλλευτούν τις νέες ευκαιρίες που δημιουργούνταν με την αιφνίδια διεύρυνση της εγχώριας αγοράς. Η ανάπτυξη των δομών της εγχώριας αγοράς, η οποία επιτελέστηκε στην Ελλάδα μετά το 1922 υπό την αιγίδα του κράτους, ήταν στο βάθος το κίνητρο που επέφερε στη χώρα μας τη συρροή με κάθε μορφή των ξένων κεφαλαίων. Η οικονομική σταθεροποίηση ,που άρχισε το 1924 στην Ελλάδα και κατέληξε στη νομισματική σταθεροποίηση του 198 και στην εξυγίανση του πιστωτικού συστήματος, ήταν το κυριότερο επιχείρημα  που έπεισε τους ξένους χρηματοδότες να τοποθετήσουν κεφάλαια στην Ελλάδα. Αυτό έγινε όχι μόνο με τη μορφή προσφυγικών δανείων, αλλά και με δάνεια που απέβλεπαν στη χρηματοδότηση δημοσίων έργων, αποξηραντικών, υδρευτικών, ή ακόμη επέκταση του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου. Τα δημόσια έργα ήταν ένας χώρος για επικερδείς τοποθετήσεις κεφαλαίου, αφού η οικονομική γενικά δραστηριότητα αναπτυσσόταν όσο το ισοζύγιο πληρωμών και τα δημοσιονομικά διατηρούνταν σε ισορροπία. Παράλληλα, η ανάπτυξη της αγοράς και η βελτίωση του κλίματος των επενδύσεων προσείλκυσαν στην Ελλάδα, από τα μέσα της δεκαετίας 1920-1930, και ξένα ιδιωτικά κεφάλαια, είτε σε απευθείας παραγωγικές επενδύσεις είτε για τη χρηματοδότηση ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων. Το ύψος του ιδιωτικού δανεισμού από το εξωτερικό, κατά την περίοδο 1922-1932, έφτασε περίπου τα 108 εκατομμύρια δολάρια, ήτοι το 20% του συνολικού (δημόσιου και ιδιωτικού) εξωτερικού χρέους. Στην άλλη κατηγορία, δηλαδή των άμεσων επενδύσεων, ανήκουν οι περιπτώσεις των ξένων εταιριών Πάουερ, Ούλεν, Φαουντέσιον κ.λ.π. που εγκαταστάθηκαν κατά τα χρόνια αυτά στην Ελλάδα.

   ( Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ΄ Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ.336)

8. Η Τράπεζα της Ελλάδος

9. Η κρίση του 1932

Αντλώντας πληροφορίες από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να ξεπεράσει την κρίση του 1932 και να αναφέρετε τόσο τις οικονομικές συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης όσο και τα θετικά αποτελέσματα της εθνικής οικονομικής πολιτικής.

Η βασική αρχή της νέας εμπορικής πολιτικής ήταν ότι οι εισαγωγές έπρεπε, όσο ήταν δυνατόν, να πληρώνονται με εξαγόμενα εθνικά  προϊόντα. Η μέθοδος των clearing (κλήριγκ) αποφεύγει σ’ένα μεγάλο βαθμό την παρεμβολή του συναλλάγματος και γι΄αυτό συγκρίνεται με τις πρωτόγονες μορφές συναλλαγών. Με το μηχανισμό αυτό κάθε χώρα εξωθείται να μην εισάγει προϊόντα άλλης, παρά μόνο με τον όρο ότι και  αυτή η τελευταία δέχεται να εισάγει σε αντιστάθμιση προϊόντα ίσης αξίας  της πρώτης. Η μορφή αυτή του εμπορίου προτιμήθηκε στο μεσοπόλεμο από πολλές χώρες, γιατί επέτρεπε την εξοικονόμηση συναλλάγματος και για τις δύο εμπορευόμενες πλευρές.[…]

Η μέθοδος των clearing επέτρεπε διάφορες παραλλαγές γύρω από το ποσοστό των εισαγωγών που θα καλυπτόταν με εξαγόμενα προϊόντα και γύρω από το ποσοστό που θα καλύπτονταν με καθαρό συνάλλαγμα. Οι συγκεκριμένες συμφωνίες κλείστηκαν με βάση τα στοιχεία των προηγούμενων ετών. Το πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής ήταν ότι στηριζόταν σε συμφωνίες ολιγόμηνης διάρκειας, ανανεώσιμες, πράγμα που έδινε στο μηχανισμό των clearing μια ιδιαίτερη ευκαμψία και ικανότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. […]

Το κράτος όμως παράλληλα ανέλαβε, με τον τρόπο αυτό, την προώθηση των εξαγωγών, σαν ένα μέσο για τη βελτίωση  των δημοσιονομικών πραγμάτων. Η οργάνωση του εξωτερικού εμπορίου με επίκεντρο το κράτος είχε μια ακόμη αξιοσημείωτη επίπτωση: παρακίνησε τους εμπόρους να οργανωθούν σε ενώσεις εισαγωγέων και εξαγωγέων με κρατική αιγίδα και κατοχύρωση. Στο πλαίσιο αυτών των ενώσεων, ο κάθε έμπορος διατηρούσε μια προσωπική μερίδα από τις εισαγωγές ή τις εξαγωγές  με βάση τις επιδόσεις των τελευταίων χρόνων. Έτσι η ανάπτυξη του εμπορικού clearing εκτός από τις άλλες επιπτώσεις που είχε ενίσχυσε τον έλεγχο του κράτους πάνω στο εξωτερικό εμπόριο και οδήγησε στην «καρτελλοποίηση» της ελληνικής αγοράς. Στην ουσία, το εμπορικό clearing, με την τάση προς τη δημοσιοποίηση του εξωτερικού εμπορίου, εμφάνιζε πια τους εμπόρους σαν απλούς φορείς των αναγκών και των θελήσεων της κρατικής πολιτικής.

(Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ.ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ. 341.)

Πρωτοσέλιδο της 20ης Μαρτίου 1932 του "Ελεύθερου Βήματος" με το διάγγελμα του Ελ. Βενιζέλου για την επιτυχή αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης